Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu đang tạo ra một cuộc cách mạng trong thương mại toàn cầu, đặc biệt là đối với các ngành công nghiệp phát thải cao như sắt thép. Với lộ trình triển khai đã bắt đầu và sẽ áp dụng đầy đủ vào năm 2034, CBAM đặt ra thách thức lớn cho các nước xuất khẩu, trong đó có Việt Nam.
Ngành thép Việt Nam đối mặt với thách thức lớn từ CBAM
Ngành thép chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong CBAM khi chiếm tới 56% giá trị hàng hóa thuộc phạm vi điều chỉnh của cơ chế này. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong quý I/2025, Việt Nam xuất khẩu 2.8 triệu tấn thép, đạt kim ngạch 1.9 tỷ USD. Tuy nhiên, giá bình quân khoảng 648.65 USD/tấn, giảm 14.81% về lượng và 25.21% về giá trị so với cùng kỳ năm trước, phản ánh tác động bước đầu của CBAM lên giá cả và sức cạnh tranh của thép Việt Nam.
Cơ cấu các ngành mục tiêu của CBAM
Ngành thép Việt Nam hiện chủ yếu dùng công nghệ lò thổi oxy (BOF), có mức phát thải cao hơn so với công nghệ lò hồ quang điện (EAF). Điều này khiến các nhà sản xuất trong nước gặp bất lợi khi cạnh tranh tại EU – nơi ưu tiên thép phát thải thấp.
Cường độ phát thải carbon của ngành thép
Theo báo cáo CBAM của Energy Transition Partnership, thép Việt Nam có mức phát thải 1.36 tCO₂/tấn, cao hơn 24% so với EU (1.1 tCO₂/tấn). Để giảm thiểu tác động của CBAM, Việt Nam cần khẩn trương xây dựng và hoàn thiện hệ thống MRV carbon quốc gia, cũng như xem xét xây dựng hệ thống ETS thí điểm trong ngành thép.
Chính phủ cần xây dựng chính sách ưu đãi tài chính cho đầu tư vào công nghệ EAF và các công nghệ giảm phát thải khác. Tăng cường tiếp cận tài chính khí hậu quốc tế từ các nguồn như JETP, Sáng kiến giảm phát thải công nghiệp sâu (IDDI) và các chương trình hỗ trợ kỹ thuật từ Ngân hàng Thế giới, UNDP, GIZ sẽ giúp Việt Nam huy động nguồn lực cho quá trình chuyển đổi.
Việc triển khai CBAM sẽ tạo ra cả thách thức và cơ hội cho ngành thép Việt Nam. Với sự chuẩn bị và chiến lược phù hợp, ngành thép Việt Nam có thể tận dụng cơ hội để tái cấu trúc và nâng cao năng lực cạnh tranh.