Dân số Việt Nam đang đối mặt với một thách thức lớn khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) trong năm 2024 chỉ đạt mức 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất trong lịch sử. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là sự tăng cao của giá nhà đất, khiến người trẻ không thể “an cư” và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con. Một hiện tượng xã hội mới đang hình thành một cách lặng lẽ, đó là “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con. Việt Nam đang tiến nhanh đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy rằng mức sinh giảm sâu rất khó phục hồi.
Giá nhà đất tăng phi mã được xem là nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng dẫn đến đà giảm sinh. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhà ở đã trở nên vượt xa tầm với của người trẻ. Không ít người trẻ từ bỏ giấc mơ lập gia đình, chọn sống một mình, làm nghề tự do, tận hưởng trải nghiệm cá nhân. Theo một khảo sát, có tới 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó nhà ở là mối lo lớn nhất. Điều này cho thấy áp lực về tài chính, đặc biệt là về nhà ở, đang ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định lập gia đình của người trẻ.
Các hệ lụy của tình trạng giảm sinh và già hóa dân số là rất nghiêm trọng. Việt Nam đang đứng trước nguy cơ suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, và áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh. Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho việc xây dựng chính sách an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi.
Chính sách nhà ở không chỉ là một vấn đề kinh tế, mà còn là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Đây không chỉ là một vấn đề liên quan đến kinh tế, mà còn liên quan đến sự phát triển bền vững và tương lai của quốc gia. Việc giải quyết vấn đề nhà ở một cách hiệu quả sẽ giúp cải thiện tình trạng giảm sinh, cũng như giảm thiểu các hệ lụy của già hóa dân số.
Nhìn nhận từ góc độ kinh tế, chính sách nhà ở cần được xem xét và điều chỉnh để đảm bảo người trẻ có thể tiếp cận nhà ở một cách dễ dàng hơn. Một số giải pháp có thể được xem xét bao gồm việc tăng cung nhà ở giá rẻ, hỗ trợ tài chính cho người mua nhà, và cải thiện cơ sở hạ tầng để kết nối các khu vực dân cư với trung tâm thành phố. Bên cạnh đó, cần có những chính sách hỗ trợ khác như hỗ trợ tài chính cho các cặp vợ chồng trẻ, cải thiện môi trường làm việc để giảm áp lực tài chính cho người lao động.