Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, việc giảm thiểu phát thải từ mọi nguồn đã trở thành một yêu cầu cấp thiết hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, một khâu quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm đang bị bỏ qua trong các chiến lược khí hậu của các quốc gia và doanh nghiệp, đó là hệ thống kho lạnh.
Theo một báo cáo gần đây của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) và Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) năm 2024, sự thiếu hụt hệ thống làm lạnh hiệu quả đang dẫn đến tình trạng thất thoát 526 triệu tấn thực phẩm hàng năm. Con số này tương đương 12% tổng sản lượng thực phẩm toàn cầu. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến an ninh lương thực mà còn tác động tiêu cực đến thu nhập của 470 triệu nông dân quy mô nhỏ, làm giảm 15% thu nhập của họ.
Hệ thống kho lạnh hiện đang tiêu thụ một lượng năng lượng đáng kể, chiếm khoảng 60-70% năng lượng điện của các cơ sở lưu trữ lạnh. Trên quy mô toàn cầu, kho lạnh tiêu thụ khoảng 5% tổng nhu cầu năng lượng thế giới và đóng góp 2,5% tổng lượng phát thải khí nhà kính. Phát thải từ kho lạnh diễn ra qua hai kênh chính: phát thải gián tiếp từ tiêu thụ điện năng và phát thải trực tiếp từ rò rỉ các chất làm lạnh hydrofluorocarbon (HFC).
Ở Việt Nam, ngành logistics kho lạnh dự kiến sẽ đạt 295 triệu USD vào năm 2025 với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 12%. Tuy nhiên, sự phát triển này còn nhiều hạn chế về tính bền vững. Để chuyển đổi hệ thống kho lạnh theo hướng bền vững, cần một cách tiếp cận tích hợp từ công nghệ, chính sách đến tài chính.
Về mặt công nghệ, các giải pháp làm lạnh có tiềm lực gây ảnh hưởng thấp đến môi trường (‘low-GWP’) đang trở thành xu thế chủ đạo. Về chính sách, các quốc gia cần ban hành tiêu chuẩn ‘kho lạnh xanh’ tích hợp cả hiệu suất năng lượng và loại chất làm lạnh được sử dụng. Về tài chính, nhiều cơ chế đang được phát triển để hỗ trợ chuyển đổi kho lạnh xanh, bao gồm các khoản vay xanh, trái phiếu liên kết ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị), và mô hình Cooling-as-a-Service (CaaS).
Việt Nam có thể học hỏi từ châu Âu trong việc thiết lập tiêu chuẩn ‘kho lạnh xanh’ và cần có sự phối hợp liên ngành để các cơ chế tài chính phát huy hiệu quả. Việc chuyển đổi sang hệ thống kho lạnh bền vững không chỉ giúp giảm thiểu tác động môi trường mà còn góp phần đảm bảo an ninh lương thực và hỗ trợ phát triển bền vững.
Xu hướng chuyển dịch sang các giải pháp làm lạnh bền vững đang ngày càng lan rộng. Một số doanh nghiệp và quốc gia đã bắt đầu đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ làm lạnh mới, thân thiện với môi trường. đồng thời, các chính sách hỗ trợ và khuyến khích cũng đang được ban hành để thúc đẩy quá trình chuyển đổi này.
Trước những thách thức và cơ hội trong lĩnh vực này, việc hợp tác quốc tế và phối hợp liên ngành là cực kỳ quan trọng. Chỉ khi các bên liên quan cùng chung tay, chúng ta mới có thể đạt được mục tiêu giảm phát thải, đảm bảo an ninh lương thực và phát triển bền vững.
Để biết thêm thông tin về các giải pháp và chính sách hỗ trợ cho hệ thống kho lạnh bền vững, bạn có thể tham khảo thêm tại FAO và UNEP.