Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và sự bùng nổ của công nghệ thông tin, xã hội hiện đại đang trải qua những biến đổi nhanh chóng và sâu sắc. Sự giao tiếp và tiếp cận thông tin không còn bị giới hạn bởi biên giới hay không gian địa lý. Trước những thay đổi này, tỉnh Thái Nguyên đã nhận thức rõ tầm quan trọng của việc xây dựng hệ giá trị văn hóa nhằm định hướng tư tưởng, lối sống và nhân cách con người trong thời đại mới.

Cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế là xu thế tất yếu, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Mặt trái của thị trường tự do là lối sống thực dụng, bon chen, đề cao lợi ích cá nhân. Sự sính ngoại và chạy theo những trào lưu lệch chuẩn có thể khiến văn hóa bản địa bị lu mờ. Công nghệ thông tin, dù mang lại nhiều tiện ích, cũng có thể khiến con người trở nên xa cách hơn, các giá trị truyền thống trong gia đình và cộng đồng dần bị mai một.

Nhận thức rõ những nguy cơ tiềm ẩn, tỉnh Thái Nguyên đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm định hướng hệ giá trị văn hóa cho người dân. Từ việc đẩy mạnh thông tin tuyên truyền, giáo dục lối sống văn minh, phát huy chuẩn mực đạo đức truyền thống đến tổ chức các phong trào văn hóa ở cơ sở, tất cả đều hướng tới mục tiêu xây dựng con người Thái Nguyên phát triển toàn diện.

Thái Nguyên là tỉnh có nhiều địa hình phức tạp, với gần 50 dân tộc cùng sinh sống trên địa bàn 92 xã, phường. Dù còn nhiều khó khăn về kinh tế, các cộng đồng dân tộc tại đây vẫn giữ gìn được bản sắc riêng, với những triết lý sống sâu sắc, đầy tính nhân văn. Sự đoàn kết, tính cộng đồng, lòng thủy chung, sự tôn kính tổ tiên vẫn được gìn giữ như những giá trị cốt lõi.

Để lan tỏa những giá trị tích cực trong cộng đồng, tỉnh Thái Nguyên đã triển khai mạnh mẽ các phong trào như ‘Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa’, ‘Xây dựng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa’ gắn với việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. Các hoạt động này không chỉ góp phần định hướng lối sống lành mạnh mà còn giúp khơi dậy tinh thần tự giác, ý thức gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa trong mỗi người dân.

Một trong những điểm sáng trong công tác xây dựng hệ giá trị văn hóa của tỉnh là việc chú trọng khuyến khích cộng đồng dân tộc thiểu số giữ gìn truyền thống văn hóa đặc trưng. Hằng năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đều lựa chọn các nghệ nhân dân gian là người dân tộc thiểu số tham gia liên hoan, hội diễn văn hóa do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức tại tỉnh và cả nước.

Từ việc coi trọng văn hóa, tư tưởng, Thái Nguyên đã tạo dựng được môi trường xã hội ổn định, góp phần vào sự phát triển toàn diện của con người. Người dân, đặc biệt là đồng bào vùng cao, vùng sâu, vùng xa ngày càng có ý thức hơn trong việc bảo vệ bản sắc dân tộc, chủ động ‘miễn dịch’ với các dòng văn hóa lệch lạc, độc hại. Trong cơ chế thị trường, dù chịu nhiều tác động vật chất, nhưng nhiều gia đình vẫn giữ vững nếp sống nghĩa tình, gắn bó. Trong thời đại số hóa, người dân biết sử dụng công nghệ thông tin một cách chủ động, có chọn lọc, không bị lệ thuộc hay đánh mất chính mình… góp phần xây dựng một xã hội hài hòa, nhân văn, phát triển bền vững từ nền tảng văn hóa, theo Cục Di sản Văn hóa.

Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La đã và đang nỗ lực không ngừng trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị di sản văn hóa của dân tộc, lan tỏa rộng rãi truyền thống lịch sử và bản sắc văn hóa đến cộng đồng. Hành động này bắt nguồn từ tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tầm quan trọng của công tác bảo tồn di sản văn hóa, mà theo Người, di sản văn hóa là linh hồn trường tồn của một dân tộc.

Thực hiện các nội dung đột phá về bảo tồn văn hóa phi vật thể, bảo tồn di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh, quản lý hiện vật, tư liệu, Chi bộ Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực. Đồng chí Ngô Thị Hải Yến, Bí thư Chi bộ, Giám đốc Bảo tàng và Thư viện tỉnh cho biết, Chi bộ có 45 đảng viên, thường xuyên tổ chức các cuộc sinh hoạt chuyên đề với nội dung phù hợp với tình hình thực tiễn của cơ quan. Mỗi cán bộ, đảng viên cụ thể hóa và đăng ký từ 2-3 phần việc “làm theo Bác” cụ thể sát với nhiệm vụ chuyên môn.

Giai đoạn 2016-2024, đã có 15 di sản văn hóa phi vật thể của Sơn La được công bố và đưa vào danh mục quốc gia; trong đó, nghệ thuật Xòe Thái đã được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ngoài ra, có 10 di tích được xếp hạng; hơn 35.000 hiện vật, tư liệu được bảo quản tại Bảo tàng Sơn La. Mỗi năm, đơn vị nghiên cứu, sưu tầm thêm từ 200 đến 300 hiện vật, tư liệu phục vụ trưng bày.

Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La cũng chú trọng ứng dụng số hóa di sản vào công tác chuyên môn; tiến hành kiểm kê đồng bộ, số hóa, chuẩn hóa tư liệu, hiện vật và đưa đến công chúng qua website hoặc mã QR-Code. Chi bộ đã chỉ đạo triển khai nhiều hoạt động quảng bá, giới thiệu về cuộc đời, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh, trưng bày cố định chuyên đề “Bác Hồ với nhân dân các dân tộc Sơn La”, giới thiệu hiện vật, hình ảnh quý về tình cảm của Bác đối với đồng bào, cũng như tình cảm của đồng bào các dân tộc Sơn La dành cho Bác.

Trong 2 năm (2023 và 2024), Chi bộ đã triển khai mô hình “Giáo dục truyền thống lịch sử địa phương tại điểm Di tích quốc gia đặc biệt Nhà tù Sơn La” cho học sinh các trường tiểu học, THCS, THPT trên địa bàn tỉnh; tổ chức 154 cuộc giáo dục truyền thông, thu hút trên 320.000 lượt học sinh, sinh viên và chiến sĩ các lực lượng vũ trang tham gia.

Bằng tinh thần trách nhiệm và tình yêu với nghề, Chi bộ Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La đang từng ngày học và làm theo Bác bằng những việc làm cụ thể, thiết thực trong gìn giữ lịch sử, văn hóa và lan tỏa hình ảnh Bác Hồ – vị lãnh tụ vĩ đại đến với mỗi người dân, hun đúc tình yêu quê hương, đất nước từ những giá trị di sản bền vững.

Đồng bào Mông tại xã Mường Kim, tỉnh Lai Châu, đã và đang tích cực thay đổi tư duy sản xuất, tiếp cận những tiến bộ khoa học kỹ thuật để phát triển kinh tế bền vững. Với niềm tin vào Đảng và chính quyền địa phương, người Mông tại đây đoàn kết, đồng lòng xây dựng nếp sống văn hóa mới, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển chăn nuôi hàng hóa và đẩy mạnh du lịch cộng đồng.

Việc thành lập xã Mường Kim trên cơ sở sáp nhập toàn bộ diện tích và dân số của 4 xã đã mở ra không gian phát triển mới cho người dân. Cán bộ gần dân, sát dân đã giải quyết kịp thời các vướng mắc, khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh để thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển. Xã Mường Kim hiện có 16 bản, với 540 hộ và 3.561 nhân khẩu người Mông, tập trung tại các bản như Huổi Pắc, Pá Khoang, Hô Ta, Tu San.

Địa phương đã tuyên truyền, vận động nhân dân thay đổi tập quán canh tác lạc hậu, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Một số giống cây trồng có năng suất và giá trị kinh tế cao như chè, chanh leo, đào chín sớm, lê, mắc-ca, quế đã được đưa vào gieo trồng. Qua đó, giúp người dân tăng thu nhập, cải thiện đời sống.

Bên cạnh đó, người Mông tại xã Mường Kim đã đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm thông qua đầu tư homestay, giữ gìn nghề truyền thống và xây dựng, duy trì chợ phiên Nậm Pắt. Chợ phiên này đã trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách, mang lại thu nhập cho người dân.

Diện mạo các bản người Mông ở Mường Kim đã thay đổi đáng kể với giao thông đến trung tâm xã được nâng cấp, mở rộng và các bản có nhà văn hóa, trường học được đầu tư kiên cố. Ông Lò Quyết Thắng, Phó Chủ tịch UBND xã Mường Kim, cho biết cấp ủy, chính quyền xã đã bàn bạc và phân vùng phát triển theo từng thành phần dân tộc. Đối với đồng bào Mông, xã vận động bà con phát triển cây chè, cây ăn quả ôn đới và tập trung quảng bá, thu hút đầu tư, huy động nguồn lực phát triển hệ thống homestay, điểm du lịch và du lịch cộng đồng theo hướng bền vững.

Sau khi hợp nhất hai xã Cao Phạ và Tú Lệ, xã Tú Lệ mới đã trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn với đầy đủ tiềm năng để phát triển. Nơi đây không chỉ có các sản phẩm du lịch cộng đồng, nghỉ dưỡng cao cấp mà còn có du lịch khoáng nóng, dù lượn và nhiều hoạt động thú vị khác. Sự kết hợp giữa hai xã đã tạo ra những tour du lịch trọn gói đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách.

Trong những năm qua, hai xã Tú Lệ và Cao Phạ đã đặt mục tiêu chung là đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Chính quyền địa phương đã tích cực khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức, cá nhân xây dựng và phát triển các sản phẩm du lịch cùng hệ sinh thái dịch vụ đi kèm. Xã Cao Phạ đã phối hợp chặt chẽ với tổ chức KPF để tuyên truyền và vận động người dân tham gia vào lĩnh vực du lịch. Đồng thời, xã cũng định hướng người dân xây dựng sản phẩm và dịch vụ du lịch theo hướng lấy bản sắc văn hóa địa phương làm điểm nhấn.

Tại bản Tà Dông, khu cắm trại KoongHill đã được xây dựng với 13 điểm cắm trại. Người dân trong bản đã được hướng dẫn và đào tạo để vận hành và quản lý khu cắm trại này. Tại bản Tà Sung, 4 gia đình người Thái đã được hỗ trợ thiết kế và xây dựng homestay, góp phần tăng thêm sự lựa chọn cho du khách khi đến với Tú Lệ.

Sự quan tâm của hệ thống chính trị và nỗ lực không ngừng của người dân đã thúc đẩy du lịch tại Tú Lệ phát triển mạnh mẽ. Hiện nay, Tú Lệ có khí hậu trong lành, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp và nhiều điểm đến hấp dẫn. Các tổ hợp lưu trú – ăn uống – vui chơi – check-in đã được đầu tư xây dựng, đáp ứng nhu cầu của du khách. Hiện, xã Tú Lệ có 32 cơ sở lưu trú, trong đó 27 homestay và khách sạn đã đủ điều kiện hoạt động để đón tiếp du khách.

Hằng năm, xã Tú Lệ đón khoảng 200.000 lượt khách du lịch trong và ngoài nước. Việc hợp nhất hai xã đã giúp tối ưu hóa nguồn lực, phát triển cơ sở hạ tầng đồng bộ và tạo ra những sản phẩm du lịch liên vùng, góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành du lịch địa phương.

Tới đây, xã Tú Lệ sẽ xây dựng kế hoạch chi tiết để triển khai mô hình phát triển du lịch cộng đồng gắn với cải thiện sinh kế bền vững cho người dân. Xã phấn đấu đón trên 300.000 lượt du khách và đạt doanh thu trên 100 tỷ đồng trong năm nay. Với những nỗ lực không ngừng và sự hỗ trợ từ các cấp chính quyền, du lịch Tú Lệ đang có những bước phát triển đầy hứa hẹn, đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.