Một hình thức lừa đảo mới đang ngày càng phổ biến, trong đó kẻ gian giả mạo nhân viên giao hàng (shipper) để chiếm đoạt tiền của nạn nhân. Thủ đoạn của kẻ lừa đảo là gọi điện cho nạn nhân, tự xưng là shipper và thông báo cần chuyển khoản một khoản phí phát sinh nhỏ. Chỉ sau vài thao tác, toàn bộ tiền trong tài khoản của nạn nhân đã bị mất.

Đây là một thủ đoạn lừa đảo tinh vi, tận dụng sự rò rỉ dữ liệu đơn hàng và tâm lý chủ quan của nạn nhân. Dữ liệu đơn hàng mà kẻ gian sử dụng đều chính xác đến kinh ngạc, bao gồm tên người nhận, địa chỉ, số điện thoại, thậm chí cả giá trị món đồ. Điều này khiến nạn nhân khó lòng nghi ngờ, nhất khi họ đang nóng lòng chờ hàng.

Nhiều câu hỏi được đặt ra về việc làm thế nào những kẻ lừa đảo có được thông tin chi tiết đến vậy. Theo các chuyên gia, nguồn đầu tiên đến từ chính các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển. Một số nhân viên nội bộ có thể bán dữ liệu khách hàng cho bên thứ ba với giá rẻ mạt. Nguồn thứ hai là các website và ứng dụng kém bảo mật, nơi người dùng vô tình để lộ thông tin cá nhân khi đăng ký tài khoản. Nguồn thứ ba và cũng đáng lo ngại nhất là thị trường ‘data rác’ được rao bán công khai trên mạng xã hội và các diễn đàn ngầm.

Tâm lý chủ quan cũng là một yếu tố then chốt khiến nhiều người mắc bẫy. Theo đó, một số thủ đoạn phổ biến của các đối tượng lừa đảo thường bao gồm gửi đường link hoặc mã QR độc hại. Chỉ cần nhấp vào, điện thoại của nạn nhân sẽ bị cài mã độc, cho phép tội phạm truy cập vào các ứng dụng ngân hàng.

Để tự bảo vệ mình, người dùng cần tuyệt đối không chuyển tiền trước cho bất kỳ ai tự xưng là shipper, dù đó là khoản phí nhỏ. Không bao giờ nhấp vào đường link lạ hoặc quét mã QR từ những tin nhắn không rõ nguồn gốc. Đặc biệt, mã OTP và mật khẩu ngân hàng là thông tin tuyệt mật, không được chia sẻ với bất kỳ ai, kể cả người tự nhận là nhân viên hỗ trợ.

Nhóm đối tượng dễ trở thành nạn nhân của tội phạm này là các bạn trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên. Lý do nằm ở sự chủ quan. Dù thành thạo sử dụng smartphone và mạng xã hội, nhiều bạn trẻ lại thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin cơ bản.

Những vụ lừa đảo shipper giả chỉ là phần nổi của tảng băng chìm về vấn đề rò rỉ dữ liệu cá nhân. Trong thời đại kỹ thuật số, việc bảo vệ thông tin cá nhân không còn là trách nhiệm riêng của mỗi cá nhân, mà đòi hỏi sự chung tay từ các doanh nghiệp, cơ quan quản lý và ý thức của toàn xã hội.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng vừa ký Quyết định số 1562/QĐ-TTg ngày 18/7/2025 về việc bảo đảm liên thông, đồng bộ, bí mật Nhà nước trong hoạt động chuyển đổi số của cả hệ thống chính trị.

Quyết định này nhằm đảm bảo việc liên thông, đồng bộ dữ liệu trong hoạt động chuyển đổi số được thực hiện một cách an toàn và bảo mật, phù hợp với các quy định của pháp luật. Theo đó, dữ liệu được liên thông, đồng bộ trên các nền tảng chia sẻ dùng chung phải đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Các cơ quan Đảng, Nhà nước có thể sử dụng các nền tảng chia sẻ dùng chung hoặc nền tảng dùng chung khác của đơn vị để liên thông, đồng bộ dữ liệu trong hoạt động chuyển đổi số nội bộ. Việc liên thông, đồng bộ dữ liệu, nền tảng, hệ thống thông tin giữa các cơ quan Đảng, Nhà nước phải được định danh và xác thực theo quy định của pháp luật.

Phương thức liên thông dữ liệu, nền tảng, hệ thống thông tin giữa các cơ quan Đảng, Nhà nước thực hiện theo quy định của Nghị định số 47/2020/NĐ-CP và các quy định của pháp luật có liên quan.

Quyết định cũng nêu rõ rằng hệ thống thông tin, trung tâm dữ liệu tham gia liên thông, đồng bộ phải được phê duyệt cấp độ an toàn hệ thống thông tin và triển khai đầy đủ phương án bảo đảm an toàn thông tin. Hoạt động liên thông, đồng bộ liên quan thuộc phạm vi bí mật Nhà nước phải tuân thủ quy định của pháp luật bảo vệ bí mật Nhà nước và cơ yếu.

Cụ thể, dữ liệu thuộc bí mật Nhà nước khi liên thông, đồng bộ được phân loại, mã hóa bằng giải pháp bảo mật cơ yếu theo đúng cấp độ bí mật và được xử lý trên các hệ thống đáp ứng yêu cầu bảo mật tương ứng, do cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Cơ quan chủ quản dữ liệu, nền tảng, hệ thống thông tin chủ trì xây dựng phương án và tổ chức thực hiện liên thông thuộc phạm vi quản lý bảo đảm các biện pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân, bảo vệ bí mật Nhà nước theo quy định của pháp luật.

Quyết định này được xem là một bước quan trọng trong việc đảm bảo an toàn và bảo mật cho hoạt động chuyển đổi số của cả hệ thống chính trị, đồng thời nâng cao hiệu quả của việc liên thông, đồng bộ dữ liệu giữa các cơ quan Đảng, Nhà nước.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của nhiều doanh nghiệp hiện nay. Việc tích hợp AI vào hệ thống chatbot giúp cải thiện hiệu năng công việc và tăng trải nghiệm người dùng. Tuy nhiên, việc tích hợp AI cũng mở ra một “khe cửa hẹp” giúp hacker tấn công và lấy cắp thông tin trên hệ thống lưu trữ dữ liệu.

Ông Đào Việt Hùng, giám đốc quốc gia Akamai Technologies Việt Nam, cảnh báo rằng có nhiều phương thức tấn công các mô hình AI, trong đó phổ biến là dạng “đầu độc nội dung”. Loại hình này dường như “vô hình” trước những hệ thống bảo vệ thông tin truyền thống. Hacker có thể dùng cách liên tục hỏi và dạy lại mô hình AI những thông tin sai lệch gây “nhiễm độc” thông tin.

Nếu thông tin trên hệ thống cloud đã bị “nhiễm độc” vẫn chưa bị phát hiện và được tiếp tục sử dụng, sẽ đưa ra những thông tin không chính xác hoặc sử dụng lỗ hổng này để lách vào cơ sở dữ liệu với mục đích lấy thông tin. Ông Đào Việt Hùng dẫn chứng đã có những câu chuyện hy hữu, khi hệ thống chatbot bán hàng online của một hãng ô tô bị thuyết phục để bán một chiếc xe mới với giá chỉ 1 đô la.

Nguyên nhân là do trong quá trình trao đổi, thỏa thuận với chatbot, khách hàng này đã tìm cách “lách” được vào cơ sở dữ liệu và thuyết phục chatbot đó đồng ý với yêu cầu trên. Một dẫn chứng khác khi hacker đã thành công lấy được tất cả tài liệu mật, sơ đồ tổ chức của công ty chỉ bằng cách soạn những câu hỏi phù hợp gửi đến chatbot AI nội bộ.

Từ rủi ro đó, ông Đào Việt Hùng chia sẻ giải pháp AI security để chính AI bảo vệ AI, đây là hình thức được nhiều doanh nghiệp lớn trên thế giới sử dụng. Với phương thức bảo mật này, những dữ liệu được lưu trữ tích hợp nhiều lớp bảo vệ, nhờ đó khó bị “nhiễm độc”.

Hệ thống AI security phát hiện được đâu là những thông tin sạch, đâu là những thông tin tiềm ẩn nguy cơ tấn công, từ đó sẽ có phương án xử lý nhanh chóng và thích hợp. Sự kiện OpenInfra & Cloud Native Day Vietnam 2025 diễn ra vào ngày 26-7 tại Hà Nội, do Hiệp hội Internet Việt Nam (VIA) phối hợp Vietnam Open Infrastructure Community (VietOpenInfra), Câu lạc bộ Điện toán đám mây và Trung tâm Dữ liệu Việt Nam (VNCDC) tổ chức, với sự ủng hộ của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Tình trạng lộ và lọt thông tin cá nhân đang ngày càng trở nên nghiêm trọng và tinh vi. Sự phát triển của tốc độ số hóa các loại hình dịch vụ và sự nở rộ của thương mại điện tử đã tạo điều kiện cho hoạt động mua và bán dữ liệu cá nhân diễn ra công khai trên các diễn đàn và tài khoản mạng xã hội. 심지어 các tổ chức và doanh nghiệp cũng tham gia vào hoạt động này. Hậu quả của tình trạng này là nhiều người bị nhắn tin, gọi điện gây phiền phức, và thậm chí bị lừa đảo. Dựa vào thông tin cá nhân, kẻ xấu có thể xây dựng các kịch bản lừa đảo riêng cho từng nhóm khác nhau.

Theo chuyên gia Ngô Trí Nhật, mặc dù cơ quan chức năng đã nỗ lực đánh sập nhiều đường dây chuyên đánh cắp và mua bán dữ liệu cá nhân, nhưng các băng nhóm hacker vẫn hoạt động với nhiều hình thức tinh vi. Quá trình điều tra và xử lý các vụ việc này thường kéo dài, gây ảnh hưởng lớn đến công tác bảo đảm an toàn thông tin.

Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đã báo cáo rằng trong sáu tháng đầu năm 2025, có 56 vụ việc liên quan đến mua và bán dữ liệu cá nhân, với hơn 110 triệu bản ghi bị thu thập và rao bán. Thượng tá Triệu Mạnh Tùng, Phó Cục trưởng, đã chia sẻ rằng nhu cầu thu thập dữ liệu cá nhân phục vụ hoạt động sản xuất và kinh doanh là rất lớn. Tuy nhiên, nhiều hệ thống thông tin có hoạt động thu thập, phân tích, và xử lý dữ liệu cá nhân hiện còn tồn tại lỗ hổng trong quy trình khai thác và sử dụng.

Ông Ngô Minh Hiếu, Giám đốc Công ty TNHH Doanh nghiệp xã hội Chống lừa đảo, cho rằng các doanh nghiệp có thể sử dụng dữ liệu cá nhân của khách hàng để gia tăng giá trị dịch vụ và kết nối. Tuy nhiên, việc khai thác dữ liệu cá nhân phải đảm bảo tính bảo mật, lưu trữ thông tin tại máy chủ ở Việt Nam, và có mã hóa các thông tin nhạy cảm như danh tính khách hàng và tình trạng tài chính.

Để ngăn chặn tình trạng lộ và lọt thông tin, bảo vệ người dân khỏi nạn lừa đảo, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Luật này quy định rõ ràng và cụ thể các khái niệm về dữ liệu cá nhân, bao gồm “dữ liệu cá nhân cơ bản”, “dữ liệu cá nhân nhạy cảm”, “đánh giá tác động xử lý dữ liệu cá nhân”, và “bảo vệ dữ liệu cá nhân”. Luật cũng cấm tuyệt đối hành vi mua và bán dữ liệu cá nhân.

Các chuyên gia cho rằng cơ quan chức năng cần triển khai các giải pháp đồng bộ, như ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành chi tiết và dễ thực hiện. Ngoài ra, cần xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bộ và cơ quan để chia sẻ dữ liệu và cảnh báo sớm vi phạm. Cần tổ chức các chiến dịch tuyên truyền và nâng cao nhận thức về bảo mật thông tin cá nhân. Đồng thời, cần có một kênh tương tác và đường dây nóng để người dân và doanh nghiệp có thể tố giác hành vi vi phạm hoặc khai báo nếu phát hiện dữ liệu của mình bị đánh cắp.

Người dân cần cảnh giác và không chia sẻ thông tin cá nhân qua mạng xã hội hoặc các khảo sát trôi nổi. Cần sử dụng mật khẩu mạnh và không dùng chung mật khẩu cho nhiều tài khoản. Người dân cũng không nên mở các liên kết hoặc tập tin đáng ngờ, và thường xuyên cập nhật các phần mềm chống virus và bảo mật trên các thiết bị cá nhân.