Luật Nhà giáo – một đạo luật quan trọng dự kiến có hiệu lực từ ngày 01/01/2026, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong việc nâng cao vị thế và quyền lợi của nhà giáo. Một trong những điểm mới nổi bật của luật này là việc bãi bỏ hệ thống chia hạng nhà giáo hiện nay. Thay vào đó, chức danh nhà giáo sẽ được xác định dựa trên yêu cầu của hoạt động nghề nghiệp trong từng cấp học và trình độ đào tạo cụ thể.

Việc bãi bỏ hệ thống chia hạng nhà giáo hiện hành, bao gồm các hạng I, II, III, và thay thế bằng phương pháp xác định chức danh nhà giáo dựa trên yêu cầu nghề nghiệp, được kỳ vọng sẽ chấm dứt những bất cập và bất công trong việc trả lương cho nhà giáo hiện nay. Hệ thống mới này sẽ tập trung vào việc đánh giá và xác định vị thế của nhà giáo dựa trên cấp học và trình độ đào tạo, từ đó tạo ra sự công bằng và hợp lý trong việc trả lương.

Từ ngày 01/01/2026, giáo viên sẽ không còn được phân loại theo các hạng I, II, III như hiện nay. Thay vào đó, lương của nhà giáo sẽ được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp. Bộ Giáo dục và Đào tạo dự kiến sẽ tham mưu Chính phủ điều chỉnh lại bảng lương của một số chức danh nhà giáo, bao gồm giáo viên mầm non, phổ thông, dự bị đại học, và giáo viên giáo dục nghề nghiệp hạng IV. Mục đích chính là để bảo đảm tính thống nhất về bảng lương áp dụng với các chức danh nghề nghiệp viên chức nhà giáo và viên chức các ngành, lĩnh vực khác.

Song song với việc xếp lại bảng lương, dự thảo Nghị định quy định chính sách tiền lương, phụ cấp, chế độ hỗ trợ, thu hút đối với nhà giáo cũng đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng. Theo đó, hệ số lương đặc thù đối với nhà giáo sẽ được áp dụng với mức từ 1,1 đến 1,6 tùy theo cấp học và trình độ đào tạo. Điều này nhằm mục đích bảo đảm mức sống của nhà giáo, giúp họ an tâm công tác và cống hiến cho sự nghiệp giáo dục.

Bên cạnh các chính sách về lương, Luật Nhà giáo cũng quy định các chính sách ưu đãi và phụ cấp đặc thù khác cho nhà giáo. Chính sách thu hút và trọng dụng nhà giáo sẽ bao gồm các biện pháp ưu tiên trong tuyển dụng, tiếp nhận, tiền lương, phụ cấp, đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch, bổ nhiệm, điều kiện làm việc, trang thiết bị làm việc, và phúc lợi. Những chính sách này kỳ vọng sẽ tạo ra môi trường làm việc tốt hơn, thu hút và giữ chân những người có tài năng và đam mê với nghề giáo.

Việc xếp lương theo cấp học và trình độ đào tạo được xem là một bước tiến quan trọng nhằm đảm bảo công bằng và hợp lý trong việc trả lương cho nhà giáo. Giáo viên có trình độ đào tạo cao hơn sẽ được hưởng lương cao hơn, và giáo viên có hiệu quả công việc cao hơn sẽ được thưởng cao hơn. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng giáo dục mà còn tạo động lực cho nhà giáo phấn đấu và phát triển sự nghiệp.

Tuy nhiên, để đảm bảo tính hiệu quả của các chính sách mới, cần phải đi kèm với trách nhiệm và cấm tuyệt đối dạy thêm tiêu cực, dạy thêm trái phép. Chỉ khi có sự kết hợp giữa nâng cao vị thế và quyền lợi của nhà giáo với trách nhiệm và kỷ luật nghiêm khắc, chúng ta mới có thể trả lại sự tôn nghiêm, uy tín và vị thế xứng đáng của nhà giáo trong xã hội.

Tự chủ trong giáo dục nghề nghiệp: Cần đi kèm với trách nhiệm giải trình

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến góp ý về Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi). Một điểm đáng chú ý trong dự thảo này là đề xuất mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, đi cùng với tự chủ là trách nhiệm giải trình về chất lượng và hiệu quả đào tạo.

Các chuyên gia và lãnh đạo của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cho rằng tự chủ sẽ mang lại sự chủ động hơn trong công tác tuyển sinh, đào tạo và quản lý tài chính cho các trường nghề. Tuy nhiên, để đảm bảo chất lượng nguồn nhân lực, cần có cơ chế kiểm định và đánh giá chất lượng đào tạo hiệu quả.

Thạc sĩ Huỳnh Ngọc Hợi, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Phương Đông (Thành phố Đà Nẵng), nhìn nhận rằng việc mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp sẽ mang lại nhiều thuận lợi. Các trường sẽ có thể chủ động hơn trong việc xây dựng phương án tuyển sinh phù hợp với người học và đặc thù ngành nghề.

Tiến sĩ Phạm Văn Tân, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Hà Nội, nhấn mạnh rằng tự chủ chỉ tiêu tuyển sinh sẽ đi kèm với trách nhiệm giải trình về chất lượng và hiệu quả đầu ra. Nhà trường sẽ phải công khai mức học phí và các khoản thu dịch vụ khác cho từng năm học và toàn khóa.

Thạc sĩ Nguyễn Khánh Cường, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ Quốc tế LILAMA2 (tỉnh Đồng Nai), đánh giá rằng việc mở rộng quyền tự chủ giúp trường nghề chủ động hơn trong công tác tuyển sinh và đào tạo. Tuy nhiên, cần có thêm chính sách hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để sinh viên yên tâm học tập.

Về việc đưa chức danh giảng viên đồng cơ hữu vào dự thảo, các chuyên gia cho rằng cần định nghĩa rõ về giảng viên đồng cơ hữu để tránh lạm dụng khi mở ngành. Cần có văn bản hướng dẫn cụ thể để nhà trường thuận tiện hơn trong việc tuyển dụng, ký hợp đồng và phân bổ giờ giảng.

Thạc sĩ Huỳnh Ngọc Hợi đề xuất cần quy định tỷ lệ tối đa giảng viên đồng cơ hữu được tính vào tổng số giảng viên phục vụ cho việc mở ngành hoặc duy trì ngành. Điều này giúp đảm bảo ngành học vẫn có “xương sống” là giảng viên cơ hữu toàn thời gian để duy trì lâu dài.

Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) cần tiếp tục được hoàn thiện để tạo ra hệ sinh thái giáo dục nghề nghiệp năng động, linh hoạt, thích ứng cao với sự thay đổi của thị trường lao động và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Việc hoàn thiện dự thảo luật sẽ giúp các cơ sở giáo dục nghề nghiệp hoạt động hiệu quả hơn, đồng thời nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho đất nước.