Thế hệ Gen Z, những người sinh ra từ năm 1997 đến 2012, được biết đến với sự nhạy bén về công nghệ và tư duy mở. Tuy nhiên, một thực tế đang ngày càng trở nên đáng lo ngại khi nhiều cá nhân thuộc thế hệ này dường như đang có xu hướng “lười làm nhưng lại tiêu xài giỏi”. Một ví dụ điển hình là Trung, cháu tôi, 23 tuổi, tốt nghiệp ngành công nghệ thông tin gần một năm nhưng vẫn chưa có công việc ổn định.

Trung đã từng làm việc tại một trường THCS nhưng chỉ sau hai tháng đã quyết định nghỉ việc với lý do “buồn, nhàm chán”. Tiếp đó, chị gái tôi đã xin việc ở một công ty tài chính cho Trung, nhưng chỉ hơn một tháng, cháu đã lại nghỉ việc với lý do “áp lực quá làm không nổi”. Trong khi việc kiếm tiền đang trở nên khó khăn, Trung lại tiêu tiền một cách “xuất sắc”. Cứ 2-3 ngày, chị gái tôi lại phải chuyển tiền vào tài khoản của cháu.

Thay vì tiết kiệm hay chi tiêu một cách hợp lý khi vẫn còn phụ thuộc vào tài chính gia đình, Trung lại chọn cách tận hưởng cuộc sống một cách ung dung. Cháu thường xuyên khoe với bạn bè về việc “tận hưởng cuộc sống” và cho rằng đi làm là điều không cần thiết. Phong cách sống của Trung bao gồm những quán café sang trọng, nhà hàng Hàn, Nhật đắt đỏ, và các buổi “quẩy” tại bar, pub vào cuối tuần.

Không chỉ xin tiền tiêu xài, Trung còn xin mẹ đầu tư bộ máy chơi game xịn xò gần cả 100 triệu đồng, với lý do “con phải thoải mái đầu óc mới đi làm kiếm tiền được”. Hành động này cho thấy sự thiếu trách nhiệm với tiền bạc của Trung, cũng như sự vô tâm, vô cảm trước gánh nặng tài chính mà cha mẹ phải gánh.

Thực trạng này không chỉ dừng lại ở Trung mà nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng một bộ phận Gen Z có xu hướng coi trọng trải nghiệm hơn tích lũy tài sản. Họ sẵn sàng chi trả cho những trải nghiệm ngắn hạn như du lịch, ẩm thực cao cấp, hay các thiết bị công nghệ mới nhất để bắt kịp xu hướng. Tuy nhiên, nếu họ không có việc làm, thu nhập ổn định và không biết cách quản lý tài chính, thì việc tiêu xài này sẽ trở thành một vấn đề đáng báo động.

Một năm qua, cuộc sống của Trung như “tầm gửi”: ban ngày chẳng ai thấy mặt, đến khi mọi người đi ngủ thì mới mò xuống ăn, sau đó lại vùi đầu vào thế giới ảo với game online thâu đêm. Lối sống này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, mà còn khiến Trung bỏ lỡ những cơ hội để phát triển bản thân. Sự chiều chuộng “bất chấp” của chị tôi, dù biết cả nhà ai cũng “ngứa mắt”, chỉ càng củng cố thêm thói quen sống dựa dẫm và thiếu trách nhiệm của cháu.

“Lười làm nhưng tiêu xài giỏi” của một bộ phận Gen Z đang phản ánh một vấn đề lớn hơn về giáo dục gia đình hay chỉ là giai đoạn “lười, ký sinh” tạm thời của một thế hệ lớn lên trong điều kiện quá đủ đầy? Điều này cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc để Gen Z có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình, trở thành những cá nhân tự lập và đóng góp tích cực cho xã hội.

Diễn đàn “Ý kiến GEN Z” – Không gian để sẻ chia

Mỗi thế hệ đều có tiếng nói riêng. Gen Z – người trẻ giữa thế giới nhiều chuyển động – cũng có những suy nghĩ, cảm xúc, trăn trở về các vấn đề trong cuộc sống. Diễn đàn “Ý kiến gen Z – không gian để sẻ chia” là nơi lắng nghe những góc nhìn ấy – một không gian để nói điều mình nghĩ, viết điều mình cảm nhận. Đây còn là nhịp cầu đối thoại giữa gen Z với các thế hệ đi trước để hiểu nhau hơn, đồng hành cùng nhau tốt hơn.

Nếu có điều muốn sẻ chia, bạn có thể gửi bài từ 600-800 từ đến: ykiengenz@baophunu.org.vn.

Một phụ nữ tại TP.HCM đã chia sẻ cách quản lý chi tiêu hiệu quả của gia đình mình với ngân sách giới hạn 14 triệu đồng mỗi tháng. Gia đình chị Lan Anh, 36 tuổi, bao gồm chồng làm tài xế công nghệ và chị làm kế toán cho một công ty xuất nhập khẩu. Thu nhập trung bình của cả hai khoảng 14 triệu đồng mỗi tháng, có tháng cao hơn, có tháng thấp hơn.

Trước đây, chị Lan Anh từng nghĩ rằng sống ở thành phố lớn mà không kiếm được 20 triệu đồng mỗi tháng thì sẽ rất khó khăn. Tuy nhiên, sau 3 năm áp dụng cách chia tiền theo nhóm nhu cầu và điều chỉnh linh hoạt từng tuần, gia đình chị vẫn đủ ăn, con vẫn học tốt và vẫn có khoản để dành nhỏ hàng tháng.

Trước khi áp dụng cách quản lý chi tiêu mới, chị Lan Anh luôn trong trạng thái lo lắng về việc tiền bạc không biết đi đâu. Nhưng sau khi thay đổi cách tiếp cận, mọi thứ đã trở nên dễ dàng hơn. Chị chia thu nhập của gia đình thành các nhóm chi tiêu cụ thể: tiền nhà và điện nước 3.500.000 đồng, ăn uống và chợ búa 4.800.000 đồng, học phí và sữa cho con 2.500.000 đồng, giao thông và điện thoại 1.000.000 đồng, dự phòng và tiết kiệm 2.000.000 đồng.

Chị Lan Anh cũng chia sẻ bí quyết để sống ổn với ngân sách hạn chế. Theo chị, không ăn hàng và không lãng phí khi đi chợ là điều quan trọng. Chị tự nấu ăn ở nhà, vừa tiết kiệm vừa kiểm soát được khẩu phần ăn. Thực đơn của gia đình chị xoay vòng khoảng 15 món mỗi tuần, bao gồm cả đạm, rau, và canh. Mỗi bữa ăn của gia đình 3 người đều ngon và không quá tốn kém, chỉ khoảng 45.000 – 60.000 đồng.

Tiền dự phòng là một phần quan trọng trong kế hoạch tài chính của chị Lan Anh. 2 triệu đồng mỗi tháng được chia đều: 1 triệu gửi tiết kiệm online kỳ hạn linh hoạt, 1 triệu để trong tài khoản phụ cho các khoản phát sinh. Chị khẳng định rằng sống ổn không có nghĩa là sống thiếu. Vẫn có 1-2 buổi đi công viên, ăn vặt cuối tuần, nhưng mọi chi tiêu đều có kế hoạch và giới hạn.

Con của chị Lan Anh đi học đúng giờ, ăn đủ chất, có sách vở và cả tiền tiết kiệm đầu năm. Đối với những người có thu nhập 14 triệu đồng mỗi tháng, chị Lan Anh gợi ý nên chia tiền thành 5 nhóm chi tiêu cố định, tách tài khoản tiết kiệm và đặt lịch chuyển khoản tự động, lập thực đơn 7 ngày, đi chợ 2-3 lần mỗi tuần là đủ, và có một khoản nhỏ cho vui chơi hoặc linh hoạt để tránh ‘bùng nổ’ chi tiêu.

Sau 3 năm duy trì cách quản lý chi tiêu này, chị Lan Anh không còn lo lắng về việc thiếu hụt, không còn áp lực vào cuối tháng. Điều chị thấy quý nhất là: khi tiền không kiểm soát được thì thật mệt mỏi, nhưng khi kiểm soát được rồi thì sống rất dễ chịu.