Nghị quyết số 57/NQ-TW đã mở ra những cơ hội lớn cho các tổ chức nghiên cứu khoa học tại Việt Nam. Theo Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Đình Đức, nguyên Chủ tịch Hội đồng Trường đại học Công nghệ, Đại học quốc gia, nghị quyết này mang đến bốn cơ hội chính. Thứ nhất, thúc đẩy tái cấu trúc và nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu theo hướng gắn kết với thực tiễn và nhu cầu phát triển đất nước. Thứ hai, tạo ra cơ hội hợp tác công-tư và liên kết quốc tế trong chuyển giao công nghệ theo mô hình ‘liên kết ba nhà’: Nhà nước-Nhà khoa học-Doanh nghiệp. Thứ ba, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động nghiên cứu, quản lý và kết nối tri thức. Thứ tư, tạo cú hích nâng cao chất lượng đội ngũ nghiên cứu, xây dựng môi trường học thuật sáng tạo.

Ngay sau khi Nghị quyết ban hành, các tổ chức nghiên cứu đã có những hành động cụ thể để đưa nghị quyết vào cuộc sống. Trường đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội đã có những điều chỉnh quan trọng để phù hợp với xu thế phát triển và đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tập trung vào các hướng nghiên cứu có tính ứng dụng cao. Các cơ sở nghiên cứu thuộc các đơn vị nhà nước và khu vực tư nhân đã quan tâm phát triển những sản phẩm, giải pháp có tính thực tiễn và khả năng ứng dụng cao.

Tuy nhiên, nhiều lĩnh vực tiềm năng vẫn chưa được đầu tư nghiên cứu để phát huy lợi thế, tận dụng các cơ hội từ Nghị quyết số 57-NQ/TW. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đồng Văn Quyền, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cho rằng Việt Nam có lợi thế lớn về đa dạng sinh học và nguồn vi sinh vật bản địa, nhưng ứng dụng công nghệ vi sinh vào cuộc sống vẫn còn hạn chế.

Để hiện thực hóa các chủ trương, cần tăng cường liên kết ‘Nhà nước-Nhà Khoa học-Doanh nghiệp-Cộng đồng’ trong hoạt động khoa học, công nghệ. Các viện nghiên cứu, trường đại học, trung tâm đổi mới sáng tạo cần trở thành mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Đình Đức cho rằng các cơ sở đào tạo, tổ chức nghiên cứu cần xác định rõ vai trò cốt lõi để thật sự trở thành trung tâm sáng tạo, nơi sản sinh tri thức và chuyển hóa tri thức thành công nghệ, thành sản phẩm.

Ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Chủ tịch Điều hành Tập đoàn CMC, đề xuất thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo của Hà Nội, đặt tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, theo mô hình đầu tư công-quản trị tư. Trung tâm này sẽ là đầu mối chiến lược kết nối các nguồn lực R&D, đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ, hình thành các vườn ươm, tổ chức hoạt động khởi nghiệp, vận hành sàn giao dịch công nghệ và tạo ra không gian mở, thúc đẩy các sản phẩm ‘Make in Vietnam’ từ ý tưởng đến thương mại hóa.

Một số nhà khoa học chỉ ra nguyên nhân khiến đóng góp của khoa học công nghệ đối với phát triển kinh tế xã hội còn hạn chế là các đề tài nghiên cứu được xây dựng với thời gian thực hiện ngắn, không đủ giải quyết các bài toán khoa học-công nghệ mang tính nền tảng hoặc chiến lược; thiếu cơ chế tài trợ trung và dài hạn, khiến các nhóm nghiên cứu khó theo đuổi các hướng đi bền vững, có khả năng tạo ra đột phá công nghệ thật sự; còn thiếu các chương trình chuyển giao hiệu quả.

Một nghiên cứu gần đây đã làm sáng tỏ nguồn gốc của khoai tây hiện đại, cho thấy rằng chúng là kết quả của sự lai ghép tự nhiên giữa một loài cà chua hoang và một họ hàng xa có tên Etuberosum cách đây 9 triệu năm. Sự kiện này đã tạo ra một loài thực vật mới có khả năng hình thành củ, cơ quan lưu trữ dinh dưỡng giúp cây trồng thích nghi với môi trường lạnh giá dần tại dãy Andes.

Trong công bố trên tạp chí khoa học Cell, một nhóm các nhà sinh học tiến hóa và chuyên gia giải mã gene quốc tế đã trình bày lời giải bất ngờ về nguồn gốc của khoai tây. Họ đã phân tích 450 bộ gene từ các giống khoai tây hoang và thuần hóa, và kết quả cho thấy khoảng 14 triệu năm trước, cà chua hoang và Etuberosum từng cùng tách ra từ một tổ tiên chung.

Đến khoảng 9 triệu năm trước, sự lai giống tự nhiên giữa hai nhánh này đã tạo ra loài cây có khả năng mọc củ, tiền thân của khoai tây hiện đại. Etuberosum chỉ gồm 3 loài, có hình dáng hoa và lá giống khoai tây nhưng không mọc củ. Các loài này hiện nay chỉ xuất hiện ở một số nơi biệt lập như đảo Juan Fernández giữa Thái Bình Dương và rừng nhiệt đới ở Chile.

Việc tiến hóa để mọc củ đã giúp khoai tây có lợi thế vượt trội trong môi trường khắc nghiệt, từ đó mở rộng chủng loài và tạo nên sự đa dạng phong phú như ngày nay. Giáo sư Sanwen Huang, chủ tịch Viện Khoa học nông nghiệp nhiệt đới Trung Quốc, trưởng nhóm nghiên cứu, chia sẻ rằng khám phá gene ẩn sau củ khoai tây có thể giúp các nhà nghiên cứu tạo ra giống khoai mới thích nghi tốt hơn với biến đổi khí hậu, sâu bệnh hay khô hạn.

Hiện đã có hơn 100 loài khoai tây hoang mọc củ, dù không phải loài nào cũng ăn được do chứa độc tố. Khoai tây hiện là cây lương thực quan trọng thứ ba toàn cầu, chỉ sau lúa mì và lúa gạo, góp phần vào 80% lượng calo nhân loại tiêu thụ. Hiểu được nguồn gốc tiến hóa của khoai tây có thể giúp các nhà nghiên cứu tạo ra giống khoai mới với đặc tính tốt hơn.

Tổ chức Lương nông của Liên Hiệp Quốc (FAO) đã quyết định lấy năm 2008 là Năm quốc tế khoai tây, nhằm tôn vinh giá trị của loại củ này. Khoai tây vẫn là cứu cánh tại nhiều vùng khô hạn, mùa hè ngắn và địa hình cao, nơi mà lúa hay ngô không thể trồng được. Và nguồn gốc kỳ lạ của loài củ này, một sự kết hợp tình cờ giữa hai giống cây chẳng liên quan, lại chính là điều khiến nó đặc biệt.

Thùy Dung, một sinh viên năm cuối, đã chứng minh rằng con đường học tập không chỉ dừng lại ở việc hoàn thành tốt chương trình trên lớp. Với mong muốn trở thành một giáo viên giỏi trong tương lai, Dung đã sớm trăn trở về những vấn đề thực tiễn trong giảng dạy. Điều này đã thôi thúc cô thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học ‘Phát triển năng lực giao tiếp toán học thông qua việc dạy học giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5’. Công trình tâm huyết này đã xuất sắc giành giải Ba cấp Khoa, khẳng định sự đầu tư nghiêm túc của Dung cho chuyên môn.

Bên cạnh việc học tập và nghiên cứu, Dung vẫn đảm nhiệm nhiều vai trò trong công tác Hội. Để làm được điều đó, bí quyết của cô nằm ở kỷ luật và xây dựng thời gian biểu thật khoa học. Dung chia sẻ rằng cô luôn cố gắng xác định rõ ưu tiên từng thời điểm để vừa đảm bảo học tập tốt, vừa có thể hết mình với các hoạt động mình yêu thích.

Nghệ thuật chính là không gian để cô tái tạo năng lượng. Với Dung, nhảy múa không chỉ là sở thích mà còn là một dấu ấn riêng. ‘Đó là cách để mình giải toả căng thẳng và truyền năng lượng tích cực’, Thùy Dung cho biết. Chính sự kết hợp giữa tư duy logic của người học Sư phạm và sự bay bổng của người nghệ sĩ đã tạo nên một nữ sinh đa sắc màu và luôn tràn đầy sức sống.

Trước khi trở thành cô cán bộ Hội tự tin, dạn dĩ hiện tại, Thùy Dung từng là một người khá nhút nhát. Chính môi trường Đoàn – Hội đã trở thành ‘lò luyện’ giúp Thùy Dung mạnh dạn hơn, dám nghĩ, dám làm và dám nhận trách nhiệm. Theo Dung, điều quý giá nhất không phải là các kỹ năng, mà là tình người.

Hành trình trưởng thành của Dung được dẫn lối bởi một phương châm sống sâu sắc: ‘Sống chậm lại, suy nghĩ khác đi và yêu thương nhiều hơn’. Cô giải thích rằng ‘sống chậm lại’ là để biết trân trọng những người mình gặp gỡ và lắng nghe chính mình. ‘Suy nghĩ khác đi’ giúp Dung mạnh dạn đổi mới, không ngại thử thách. Việc ‘yêu thương nhiều hơn’ là điều cô học được mỗi ngày ở tập thể.

Những nỗ lực đó đã mang về cho Dung những ‘trái ngọt’ xứng đáng, như Bằng khen của T.Ư Hội Sinh viên Việt Nam và Danh hiệu ‘Sinh viên 5 tốt’ cấp Tỉnh trong nhiều năm liền. Hướng về tương lai, cô ấp ủ ước mơ trở thành một giáo viên giỏi và mở một trung tâm nghệ thuật nhỏ để tiếp tục lan tỏa đam mê vũ đạo của mình.

Việt Nam đang đứng trước một cơ hội lớn để phát triển công nghệ sinh học, một lĩnh vực được xem là có tiềm năng trở thành ngành công nghiệp mũi nhọn và nâng cao năng lực cạnh tranh trên bản đồ công nghệ thế giới. Với những nguồn lực sẵn có và chiến lược đầu tư đúng đắn, Việt Nam hoàn toàn có khả năng khẳng định vị thế và vươn tầm thế giới trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, để triển khai công nghệ sinh học vào thực tiễn, đòi hỏi một lộ trình bài bản và cụ thể. Quá trình này bắt đầu từ việc khảo sát thị trường, nhập khẩu công nghệ, đào tạo chuyên môn đến nội địa hóa sản phẩm. Sự hỗ trợ về cơ chế và đầu tư là yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này.

Một ví dụ cụ thể về tiềm năng của công nghệ sinh học là thị trường ứng dụng exosome trong ngành làm đẹp. Với sự hỗ trợ về cơ chế và đầu tư, thị trường này có thể đạt giá trị lên đến 8,5 tỷ USD tại Việt Nam vào năm 2030. Điều này không chỉ thể hiện tiềm năng lớn của công nghệ sinh học trong việc tạo ra giá trị kinh tế mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ứng dụng công nghệ sinh học trong chế biến và sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao đã trở nên phổ biến. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của các nguồn nguyên liệu sẵn có, rẻ tiền trong nước mà còn tạo ra công ăn việc làm cho người lao động.

Để phát triển công nghệ sinh học một cách bền vững, cần tập trung đầu tư đúng hướng để khai thác tối đa các tiềm năng. Điều này đòi hỏi việc đẩy mạnh triển khai nhiều giải pháp kết nối nhà khoa học, nhóm nghiên cứu với doanh nghiệp. Sự bứt phá của công nghệ sinh học chỉ có thể xảy ra khi có sự đồng hành của cả hệ sinh thái, bao gồm chính sách, tài chính, nguồn nhân lực và thị trường.

Tóm lại, công nghệ sinh học đang là một lĩnh vực đầy hứa hẹn cho sự phát triển của Việt Nam. Với chiến lược đầu tư đúng đắn và sự hỗ trợ từ hệ sinh thái, Việt Nam có thể vươn lên trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực này, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh trên bản đồ công nghệ thế giới. Các chuyên gia đang nghiên cứu để tìm ra giải pháp tốt nhất cho sự phát triển của ngành công nghệ sinh học.

Khánh Hòa đang trên đà trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2030, với mục tiêu trở thành một cực tăng trưởng và trung tâm khu vực về kinh tế biển, công nghiệp công nghệ cao, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tại hội thảo “Khánh Hòa – hiện thực hóa tầm nhìn thành phố trực thuộc Trung ương đột phá trong kỷ nguyên mới”, ông Chu Thúc Đạt, phó cục trưởng Cục Đổi mới Sáng tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ, đã chia sẻ về những bước tiến đột phá mà tỉnh đã đạt được trong thời gian gần đây.

Tỉnh Khánh Hòa đã ghi nhận tăng trưởng kinh tế hai con số trong hai năm liên tiếp (10,35% năm 2023 và 10,16% năm 2024), với cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, tập trung vào du lịch, công nghiệp chế biến chế tạo và xây dựng hạ tầng. Tỉnh đã sớm xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là giải pháp căn cơ, lâu dài cho mục tiêu phát triển nhanh, bền vững.

Hiện tại, Khánh Hòa đã triển khai chuyển đổi số toàn diện với ba trụ cột là chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Tỉnh đang tập trung xây dựng đô thị thông minh, với xếp hạng về chuyển đổi số của Khánh Hòa nằm trong 20 địa phương dẫn đầu. Tỉnh cũng đã quan tâm đầu tư nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ về biển và đại dương cùng với Viện Hải Dương học; lên kế hoạch xây dựng Trung tâm nghiên cứu quốc gia về công nghệ đại dương.

Tuy nhiên, ông Đạt cũng lưu ý rằng địa phương cần tránh việc chỉ nhấn mạnh vào chi đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mà không đặt mục tiêu đo lường hiệu quả. Phân bổ nguồn lực khoa học công nghệ cho các cơ sở nghiên cứu phải dựa trên hiệu quả. Tỉnh cũng cần kết nối đưa bộ ba khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số bằng cơ chế quản lý, giải pháp điều hành và phân bổ nguồn lực.

Ông Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa, khẳng định rằng mục tiêu đưa địa phương trở thành thành phố trực thuộc Trung ương thứ 7 của cả nước vào năm 2030 đang “từng bước thành hiện thực”. Trong giai đoạn 2021-2025, tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh luôn đạt ở mức cao, từ 8% trở lên; quy mô nền kinh tế sau sắp xếp đạt trên 175.000 tỷ đồng.

Để hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh và bền vững, Khánh Hòa nhận diện rõ ba điểm nghẽn lớn cần tập trung tháo gỡ, gồm: hoàn thiện đồng bộ hạ tầng chiến lược; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và kiên quyết xử lý dứt điểm các công trình, dự án tồn đọng kéo dài. Với những nỗ lực và quyết tâm của chính quyền và nhân dân tỉnh nhà, Khánh Hòa đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2030.

Kinh tế của Khánh Hòa đang trên đà phát triển với những kết quả tích cực.