Thịt chua, một món ăn truyền thống trong các dịp lễ, Tết của người Mường, đã trở thành đặc sản mang thương hiệu OCOP tại xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ. Trong đó, thịt chua Lâm Tin, một sản phẩm từ căn bếp nhỏ của hộ gia đình ở xã Lạc Sơn, đang dần khẳng định vị thế bằng hương vị đặc trưng, sự đầu tư nghiêm túc và câu chuyện văn hóa ẩm thực đậm chất Mường.

Thịt chua – từ món ăn dân dã đến đặc sản đạt sao OCOP

Ở vùng Mường Vang, xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ, thịt chua từng được gọi là ‘thịt muối chua’, là một cách chế biến và bảo quản nhằm giữ thịt để được lâu ngày. Món ăn được chế biến bằng cách lên men tự nhiên thịt lợn trộn thính và gia vị đặc trưng như tỏi, ớt, hạt dổi. Trải qua thời gian, món ăn không chỉ để dùng trong ngày giáp hạt mà đã trở thành món không thể thiếu trong lễ Tết, cưới hỏi, đón khách quý.

Tại xã Vũ Bình, xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ, cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin của hộ kinh doanh bà Bùi Thị Tin, phố Lâm Hóa 2, là một trong những cơ sở đầu tiên sản xuất thịt chua theo hướng hàng hóa, đưa món ăn truyền thống vào thị trường OCOP. Bà Tin chia sẻ về cơ duyên với nghề: ‘Làm món truyền thống không chỉ để bán, mà là giữ lại hương vị quê mình. Vừa làm ra sản phẩm sạch, ngon, vừa kể được câu chuyện quê hương – đó là điều mà tôi theo đuổi từ ngày đầu đến nay’.

Sản phẩm thịt chua của cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin được thị trường ưa chuộng, mang hương vị đặc trưng của vùng Mường Vang. Từ năm 2016, gia đình bà Tin bắt đầu sản xuất nhỏ lẻ, bán cho khách du lịch và các quán ăn trong vùng. Nhờ giữ được hương vị đặc trưng, sản phẩm được khách hàng giới thiệu qua nhau.

Năm 2022, sản phẩm thịt chua Lâm Tin được công nhận OCOP 3 sao, được phân phối tại các cửa hàng OCOP trong và ngoài tỉnh, có mặt ở các thị trường như Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Quảng Ninh… Hiện, mỗi tháng cơ sở cung cấp khoảng 3.500 sản phẩm gồm thịt chua quả và thịt chua hộp. Các sản phẩm đều được đóng gói vệ sinh, dán tem, mã QR truy xuất nguồn gốc, hạn sử dụng và hướng dẫn dùng rõ ràng.

Giữ hương vị bằng đôi tay và tâm huyết

Điểm khác biệt tạo nên thương hiệu của thịt chua Lâm Tin là ở khâu lựa chọn nguyên liệu và cách lên men tự nhiên. Thịt được chọn từ lợn sạch, có đủ nạc và bì, lẫn chút mỡ để đảm bảo vị ngậy. Thính được làm từ ngô, nhiều tinh bột, bùi và thơm. Hạt dổi được rang đúng lửa, giã nhỏ, trộn cùng tỏi, muối, tạo ra hương vị rất riêng mà các món thịt chua công nghiệp không thể có.

Cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin đang cung cấp ra thị trường 2 loại thịt chua quả và thịt chua hộp. ‘Không dùng chất bảo quản hay men nhân tạo. Muốn sản phẩm lên men chuẩn, phải biết cách căn nhiệt độ, thời gian ủ, độ ẩm, và cả độ dày của lát thịt. Làm thịt chua phải kiên nhẫn và sạch sẽ tuyệt đối’, bà Tin chia sẻ.

Không chỉ được người dân trong tỉnh ưa chuộng, nhiều du khách từ các tỉnh, thành khác khi biết đến thịt chua Lâm Tin đều tỏ ra thích thú với món ăn dân dã này. Thịt chua ngon nhất khi ăn cùng lá sung, lá đinh lăng, chấm với tương ớt. Vị chua nhẹ từ thịt lên men hòa với vị béo, thơm của thính, của dổi, vị cay của ớt tạo nên bản hòa tấu vị giác khó quên.

Thời gian qua, việc người dân mạnh dạn phát triển thịt chua theo hướng hàng hóa không chỉ giữ gìn được món ăn truyền thống, mà còn góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập và gắn phát triển kinh tế với bảo tồn văn hóa bản địa.

Đồng chí Bùi Văn Khánh, Chủ tịch UBND xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ, cho biết: ‘Hiện xã có gần 10 hộ làm thịt chua, trong đó có một số cơ sở như Lâm Tin, Tuấn Linh đã đạt quy mô hộ sản xuất chuyên nghiệp. Xã định hướng hỗ trợ thêm về quảng bá, bao bì, truy xuất để xây dựng sản phẩm đặc trưng của địa phương, khuyến khích các hộ kinh doanh phát triển, mở rộng quy mô sản xuất’.

Trong dòng chảy hội nhập, không ít món ăn truyền thống bị lãng quên, thịt chua Lâm Tin là một ví dụ đẹp về cách một gia đình nông dân có thể gìn giữ hồn ẩm thực Mường, vừa làm kinh tế, vừa giữ lại một mảnh ký ức cho thế hệ sau.

Mỗi miếng thịt lên men không chỉ là món ăn, mà còn là câu chuyện về sự bền bỉ, khéo léo và tình yêu quê hương lặng lẽ mà sâu đậm, như chính tính cách của người Mường ở vùng Mường Vang.

Thực trạng thịt lợn bẩn và lợn nhiễm bệnh đang ngày càng phổ biến trên thị trường, khiến cho việc lựa chọn thực phẩm ngon và đảm bảo chất lượng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Theo báo cáo của Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, mỗi năm có hàng nghìn ca ngộ độc thực phẩm liên quan đến thịt và sản phẩm từ thịt, trong đó thịt lợn là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất. Các bệnh như giun sán, tiêu chảy, nhiễm khuẩn E.coli, Salmonella… có thể xuất phát từ việc sử dụng thịt lợn không đảm bảo chất lượng.

Lợn bệnh thường được bán tháo để tránh bị tiêu hủy, và nhiều trường hợp còn được thương lái ‘phù phép’ bằng hóa chất để che lấp mùi hôi và dấu hiệu hư hỏng. Thời gian qua, các cơ quan chức năng đã liên tục phát hiện các đường dây thu gom, giết mổ và tiêu thụ thịt lợn nhiễm bệnh với quy mô lớn, hoạt động tinh vi và tuồn ra thị trường hàng tấn thịt bẩn mỗi ngày.

Người tiêu dùng đang ngày càng lo lắng về vấn đề này. Bà Nguyễn Thị Ngọc, một người nội trợ có kinh nghiệm, cho biết: ‘Tôi thường mua thịt ở chợ gần nhà, quen mặt người bán nên cũng yên tâm phần nào. Nhưng dạo này nghe nói nhiều về thịt không kiểm dịch, thịt lợn chết được tuồn vào chợ, mình cũng thấy sợ nên chuyển sang mua ở siêu thị.’

Tuy nhiên, không phải ai cũng có điều kiện để lựa chọn thực phẩm tại siêu thị. Đối với những người bận rộn, việc chọn thịt sạch cũng là một bài toán khó. Thịt lợn vốn là nguyên liệu chính trong bữa cơm của phần lớn gia đình, nhưng không phải ai cũng cảm thấy an tâm khi chọn mua.

TS.BS Bùi Thị Mai Hương, Trưởng khoa Vi sinh thực phẩm và sinh học phân tử – Viện Dinh dưỡng – Bộ Y tế, khuyến cáo người tiêu dùng khi mua thịt lợn cần chú ý quan sát kỹ để phân biệt thịt lợn sạch và lợn nhiễm bệnh. Người tiêu dùng nên tránh mua loại thịt mà lớp mỡ dưới da mỏng, lỏng lẻo, dày chưa đến 1cm. Thịt lợn sạch thường có màu đỏ tươi tự nhiên, phần mỡ trắng sáng, phần da không có các đốm, vết khác thường.

Để mua thịt lợn sạch, TS.BS Bùi Thị Mai Hương khuyên người tiêu dùng nên chọn mua ở các cửa hàng có uy tín, có điều kiện bảo quản tốt như siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch, các quầy sạp đã được cơ quan thú y kiểm dịch. Không nên mua thịt giá rẻ, thịt bán dạo không rõ nguồn gốc xuất xứ.