Ngành xây dựng đang đứng trước thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí CO2 từ khí quyển. Với việc tiêu thụ khoảng 32% năng lượng toàn cầu và gây ra 34% tổng lượng khí thải toàn cầu, ngành này cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải một cách đáng kể. Trong bối cảnh đó, vật liệu xây dựng phát thải âm (carbon-negative materials) đang nổi lên như một giải pháp đầy hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường.
Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn mức khí thải trong suốt vòng đời của chúng. Xu hướng này không chỉ đơn thuần là đổi mới công nghệ mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh. Cụ thể, các báo cáo ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) đang ngày càng chú trọng đến lượng khí thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Bên cạnh đó, cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép.
Một số công nghệ sản xuất vật liệu phát thải âm hiện nay bao gồm công nghệ CCU Concrete (Thu giữ và Sử dụng Carbon), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Đây là những bước tiến quan trọng trong việc tìm kiếm giải pháp giảm thiểu tác động môi trường của ngành xây dựng.
Tuy nhiên, việc áp dụng rộng rãi vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Một trong những rào cản chính là chi phí cao của vật liệu này so với vật liệu truyền thống. Ngoài ra, sự thiếu thống nhất về tiêu chuẩn và định nghĩa trên toàn cầu cũng gây ra khó khăn trong việc thương mại hóa và áp dụng rộng rãi. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp, hỗ trợ cho việc nghiên cứu, phát triển và áp dụng các công nghệ mới.
Cơ hội thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Sáng kiến Tài chính của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP FI) ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Việc thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực cho đầu tư vào vật liệu carbon-negative, mang lại cơ hội cho các doanh nghiệp và quốc gia trong việc giảm thiểu khí thải và chuyển dịch sang một nền kinh tế xanh.
Ở Việt Nam, tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc (COP26), Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Quốc gia này đã và đang thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan để hiện thực hóa mục tiêu này. Cập nhật NDC (Đóng góp quốc gia tự nguyện) 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, góp phần vào nỗ lực toàn cầu trong việc chống biến đổi khí hậu.
Tóm lại, việc phát triển và áp dụng vật liệu xây dựng phát thải âm là một bước tiến quan trọng trong việc giảm thiểu tác động môi trường của ngành xây dựng. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với sự hỗ trợ từ chính sách và sự phát triển của thị trường tài chính xanh, ngành công nghiệp này hứa hẹn sẽ có những chuyển biến tích cực trong thời gian tới.