Việc phát triển lĩnh vực công nghệ vũ trụ tại Việt Nam được xem là một cơ hội lớn nếu biết cách tận dụng và phát huy các thế mạnh sẵn có. Các chuyên gia quốc tế đã đưa ra quan điểm này dựa trên kinh nghiệm của họ trong việc phát triển khoa học không gian ở các nước tiên tiến.
Tại tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức, TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ về kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Xuất phát từ việc phát triển bộ cảm biến theo dõi lò phản ứng hạt nhân, các nhà khoa học đã có sự linh hoạt trong việc chuyển hướng sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời.
TS Quang cho biết, từ nền tảng siêu dẫn ban đầu, Saclay đã tiến tới công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua hợp tác với các startup và tập đoàn. Ông nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển.
Đồng quan điểm, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó phát triển khoa học một cách thực chất. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng sở trường lớn nhất của Việt Nam chính là con người.
Để thu hút nhân tài, Việt Nam cần tạo ra một môi trường thông thoáng. Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có.
TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ, Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học.
Một yếu tố quan trọng khác là việc mở rộng hợp tác quốc tế. Việc hợp tác với các nước tiên tiến trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ sẽ giúp Việt Nam có cơ hội tiếp cận với các công nghệ mới, kinh nghiệm quản lý và phát triển. TS Quang và TS Hiền đều đồng ý rằng việc hợp tác quốc tế sẽ giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách và nhanh chóng bắt kịp với các nước khác trong lĩnh vực này.
Tóm lại, để phát triển lĩnh vực công nghệ vũ trụ, Việt Nam cần chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, tạo môi trường tự do cho nhà khoa học, mở rộng hợp tác quốc tế và đầu tư đúng trọng tâm. Với sự kết hợp của các yếu tố này, Việt Nam có thể vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ và tạo ra các đột phá trong tương lai.